مروری بر بیماری برسلوز

مروری بر بیماری برسلوز

بروسلوز یک بیماری مشترک بین انسان و حیوانات می باشد که توسط ارگانیسمی با نام بروسلا به انسان منتقل می گردد که دیگر اسامی این بیماری تب مواج، تب مالت، تب ژیبر التار می باشند.

متن بروســلا یک کوکوباسیل گرم منفی، کوچک، هوازي و غیرمتحرک، فاقد کپسول و بدون اســپور می باشــد که علاقه ی ویژه ای به زندگی به سبک یک انگل داخل ســلولی دارد؛ اما با این حال خوبست بدانیم که علیرغم این علاقه، هیچ مدرکی دال بر افزایش شدت و شیوع بروسلوز در بیماران HIV+ یا سایر بیماران مبتلا به نقص ایمنی وجود ندارد. رشد آنها در محیط کشت، به کندي صورت می گیرد و چهار گونه از این جنس به طور کلاسیک براي انسان بیماري زا هستند. 

این ارگانیســم در برابر انواع و اقســام عوامل محیطی همچون نورخورشــید، اشعه ی یونیزان، گرمای متوســط و... حســاس می-باشد و با جوشــاندن و پاستوریزه کردن قادر به نابودی کامل این ارگانیســم می باشیم؛ اما جالبست بدانیم این ارگانیسم به شــدت در برابر یخ زدن و خشکی مقاوم می باشد و با کمک این دو عنصر نمی توان این باکتری را نابود کرد.
بروسلا دارای حداقل 8-7 سوش مختلف می باشد که از مهمترین آنها می توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:
1. بروسلا ملی تنسیس (Melitensis) که شایعترین علت بروسلوز علامت دار در انسان بوده و منابع عمده ی آن گوسفند، بز و شتر می باشد.
2. بروسلا آبورتوس (Abortus) که معمولا از گاو و بوفالو سرایت می کند.
3. بروسلا سوئیس (Suis) که از خوک به انسان منتقل می شود.
4. بروسلا کانیس (Canis) که اغلب از طریق سگ منتقل می شود.
5. بروسلا اویس (Ovis) که از گوسفند به انسان منتقل می شود.
6. و...

مهمترین راه انتقال بروســلا از طریق مصرف غذاهای آلوده (به خصوص محصولات لبنی همچون پنیر نرم، شــیر غیرپاســتوریزه، بستنی و...) می باشد. اما در موارد نادری ممکن است از طریق مصرف گوشت خام، جگر یا مغز استخوان، تماس با مواد آرایشی با منشاء مواد جنینی، انتقال شخص به شخص، اهداء عضو یا اهداء خون، مواجه ی مخاطی، پوستی یا استنشاقی با ارگانیسم، تزریق تصادفی واکسن زنده از سوش های بروسلا ملی تنسیس یا بروسلا آبورتوس و از طریق سلاح های بیولوژیک نیز انتقال یابد.
علایم بیماری:
در حیوانات
سقط مهمترین علامت این بیماری در حیوانات می باشد که از ماه پنجم آبستنی به بعد اتفاق می افتد. در گله های درگیر لنگش، ورم پستان، التهاب اپی دیدیم، التهاب بیضه ممکن است دیده شود. بروسلاها، عامل ایجاد سقط و ناهنجاري هاي جنینی در دام ها بوده و زیان هاي اقتصادي سنگینی به واسطه کاهش تولید بار می آورند. 

در انسان
دوره نهفتگی بیماري 1 تا 3 هفته تا چند ماه است. بیماری بروسلوز یک بیماری هزار چهره می باشد که در هر فردی ممکن است خود را به یک صورت نشان دهد ولی در کل یک بیماري عمومی شبه آنفلوانزا با شروع ناگهانی و با تب مداوم یا نامنظم است. به طور کلی در بیمار مبتلا به بروسولوز یکی از علایم تب با الگوی مواج و علائم ماسکولواسکلتال (مشکلات عضلانی و استخوانی)ممکن است دیده شود. در بروسلوز حاد تب، لرز و عرق زیاد توام با دردهاي عضلانی، ضعف، بی خوابی، سردرد، درد مفاصل، بی اشتهایی و یبوست تظاهر می یابد. یکی از اثرات اصلی بیماری سقط جنین می باشد. عقیده پزشکان بر این است که سقط و زایمان زودرس در زنان حامله شاید در اثر التهاب ناشی از یک بیماري تب دار باشد ولی بعضی از باکتری ها توانایی ایجاد سقط و زایمان زودرس را دارند که بروسلا یکی از این عوامل است که در هر دو فرم علامت دار و بدون علامت می تواند این مشکل را ایجاد نماید. بیماري تأثیر زیادي بر سیستم عصبی داشته و این اثر را با بی حوصلگی، عصبانیت و افسردگی فرد بروز می دهد. طول دوره بیماري به دلیل داخل سلولی بودن باکتری ممکن است از چند هفته تا چند ماه تا چند سال و در ارتباط با روش درمانی متفاوت باشد .در اشکال مزمن ممکن است عوارض خطرناکی همچون آسیب به دریچه قلب، آبسه هاي اعضا (استخوانی، کبدي و...)، مننژیت، التهاب مفاصل (آرتریت) چرکی بروز کند. 

از شایعترین مفاصل درگیر در جریان بیماری بروسلوز می توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:
• مهره های کمری و سینه ای تحتانی )به طور کلی در جریان بیماری بروسلوز، این مهرهها به مراتب بیش از مهرههای گردنی و توراسیک فوقانی درگیر میشوند(
• مفاصل منفردی همچون مفاصل زانو، لگن، ساکروایلیاک، شانه و استرنوکلاویکولار
میزبان این باکتری گوسفند و بز، گاو، خوك و سگ می باشد. البته سایر حیوانات نیز با اهمیت کمتری آلوده می شوند.
تمامی افرادی که در ارتباط با شغل خود مانند دامپزشکان، دامداران، کارکنان کشتارگاه ها، کارکنان صنایع تولید و تحویل لبنیات (شیر) و... تحت تماس با مواد آلوده قرار دارند از جوامع مورد مخاطره این بیماری هستند. 

انتشار بیماری جهانی بوده و به استثناي تعداد کمی از کشورهاي جهان که عاري از بیماري بوده یا موفق به ریشه کنی شده اند، اکثریت کشورها به این عفونت آلوده اند، به خصوص در آسیا کشورهایی مانند ترکیه، ایران و عربستان سعودي این بیماري را به صورت مشکلی بزرگ در خود دارند.
تعیین میزان شیوع بیماری بروسلوز (تب مالت) در ایران بدلیل عدم گزارش کامل موارد بیماری مشکل است؛ به همین خاطر گزارشات جاری نمی توانند مبین روند میزان بروز واقعی بیماری باشد ولی با بررسی تعداد و میزان بروز بیماری در کشور، بیماری از سال 1359 لغایت 1368 سیر افزایشی داشته و از سال 1368 لغایت 1389 با شروع و اجرای برنامه های اول و دوم توسعه، از 170 مورد در صدهزارنفر به حدود 9/15 در صدهزارنفر رسیده است. از سال 1378 لغایت 1384با وجود ارتقاء سیستم مراقبت و گزارش دهی بیماری روند نسبتاً افزایشی در بیماری دیده شد ولی از سال 1385 به دنبال موفقیت در افزایش پوشش واکسیناسیون دام ها روند بیماری رو به کاهش بوده است. 

برای تشخیص این بیماری در دام ها بعد از معاینه توسط دامپزشک می توان از تست سرولوژیک رزبنگال استفاده نمود و این تست حتماً باید قبل از هر اقدامی در دام مانند اعمال مامایی و... از دام اخذ شود تا احتمال ابتلا افرادی که با دام کار می کنند از بین برود، همچنین بیماران مشــکوک به بروسلوز معمولاً با استفاده از روش های سرولوژیک همچون تست آگلوتیناسیون استاندارد رایت (SAT) مشخص می شوند؛ که این تست اساس تشخیص بیماری بروسلوز می باشد. تنهــا عیب این روش این اســت که معمولاً در طول زمان، ما شــاهد افت ســطح آنتی بادی های بیمار و در نتیجه گزارش منفی این تســت خواهیم بود؛ اما در اینگونه موارد می توانیم از روش های جایگزینی همچون ELISA، کومبس رایت یا Fixation کمپلمان برای استفاده کنیم. 

بهترین روش کنترل و ریشه کنی بیماري، کنترل آن در حیوانات است. پاستوریزه کردن شیر و فرآورده هاي وابسته به آن از مهمترین اقدامات کنترلی می باشد.
درمان: در صورت برخورد فرد با آلودگی و یا بروز هرگونه علایم سریعاً به پزشک مراجه شود و از درمان خودسرانه و در منزل اکیداً خودداری گردد. دامداران و افراد مرتبط با دام و حیوانات هم در صورت بروز هرگونه علایم بیماری در حیوانات سریعاً به دامپزشک مراجعه کرده و از پیگیری تا زمان تثبیت عدم آلودگی چشم پوشی نکنند. برای درمان بیماران مبتلا به بروســلوز معمولاً موظف به استفاده از حداقل 2 دارو می باشیم، چرا که در رژیم های تک دارویی، وقوع عود مجدد یک پدیده ی نسبتاً شایع می باشد. متاسفانه از گذاشتن درمان دارویی به علت درمان های خودسرانه معذوریم.