کلیسای جامع فلورانس

کلیسای سانتا ماریا دل فیوره در فلورانس

کلیسای سانتا ماریا دل فیوره در فلورانس که آن را تحت عنوان کلیسای جامع فلورانس نیز می شناسند یکی از پربازدیدترین جاذبه های گردشگری شهر فلورانس در شمال کشور ایتالیا می باشد. این کلیسا گنبد بسیار معروف و بزرگی را بر روی خود دارد که زمانی آن را بزرگترین گنبد ساخته شده در جهان می دانستند و تا به امروز عنوان بزرگترین گنبد آجری جهان را بر خود دارد. شاید برای شما نیز سوال باشد ساخت این گنبد تا این اندازه بزرگ، چقدر زمان برده است، جواب این سوال 140 سال است! البته شاید شما نیز شباهت عجیبی میان گنبد این کلیسا با گنبد سلطانیه در ایران ببینید. بسیاری نظریه ها بر این باورند که گنبد فلورانس را از گنبد سلطانیه الهام گرفته اند.

نام رسمی کلیسای جامع فلورانس، Cattedrale di Santa Maria del Fiore)) سانتا ماریا دل فیوره، یا کلیسای جامع سینت مریِ گل‌ها است. مری که البته مریم مقدس است و گل نیز هم به مسیح و هم به نام لاتین فلورانس یعنی Florentia اشاره دارد. بسیاری این کلیسا را با نام Il Duomo di Firenze یا تنها Duomo می‌شناسند.

در واقع می توان گفت که کلیسای جامع فلورانس، بزرگترین کلیسا در دوره ی رنسانس بوده است. بخش بسیار زیادی از این کلیسا در قرن چهاردهم میلادی و پیش از رنسانس ساخته شد. و اما آغاز ساخت و ساز این کلیسا را به قرون وسطی برمی گردانند. شهر فلورانس در زمان قرون وسطی شهری باشکوه و بسیار ثروتمند بود. ثروتی که بر پایه ی تجارت پارچه شکل می گرفت. مردم شهر بسیار تمایل داشتند که شهر خود به مثابه رم باستان تصور کنند. یکی از مسائلی که در آن زمان بر روی آن رقابت می شد، مساله ی ساخت کلیساهای جدید و بزرگ در شهرها بود. در پیزا کلیسای جامع در سال 1063 ساخته شد و سیه‌نا در سال 1260 کلیسای جامع خود را ساخت. در شهر فلورانس نیز در اواخر قرن سیزدهم بود که پروژه ی ساخت کلیسای جامع شکل گرفت و سنگ بنای آن نهاده شد. بر این قرار بود که کلیسایی که ساخته می شود از آنچه در کشورها و شهرهای همسایه بود، باشکوه تر و مقتدرانه تر ساخته شود. آنچه امروزه در این شهر می بینیم به تمامی گواهی بر این ادعاست که فلورانسی ها در هدف خود موفق عمل کرده اند و به آنچه می خواسته اند رسیده اند.

ساخت این کلیسا بدین گونه بوده است که با رشد شهر فلورانس و پیدایش کلیساهای جامع زیبا در دیگر شهرها نیاز به ساخت کلیسایی جدید در فلورانس احساس می شد. البته کلیسایی به نام Santa Reparata در فلورانس وجود داشت که نقش کلیسی جامع را برای شهر داشت اما جوابگوی نیازهای جدید نبود و بسیار ساده و محقر به نظر می رسید. برای این کار، Arnolfo di Cambio را بعنوان معمار استخدام کردند تا کلیسایی را طراحی کند و بسازد که همتا نداشته باشد.

در سال 1296 ساخت این کلیسا را آغاز کردند و صنف پشم فروشان یکی از بزرگترین مجموعه ی تجار شهر بود که نظارت بر ساخت و ساز این کلیسا را انجام می داد. اعضای این صنف، یک سازمان مخصوص را برای بازدید از این کلیسا بوجود آورده بودند. که آن را Opera del Duomo یا به اختصار  OPAمی نامیدند. در بازدید های خود از کلیسای جامع فلورانس نماد این صنف فروشان که یک گوسفند است که صلیبی را نگاه داشته است در تزیینات کلیسا خواهید دید، همچنین نماد OPA را در جای جای این کلیسا مشاهده خواهید کرد.

البته ساخت این کلیسا زمان زیادی برد و طراح آن هیچ گاه پایان کار را به چشم خود ندید. بعد از مرگ او، ساخت کلیسا به چند نفر دیگر واگذار شد که به ترتیب می توان به Giotto، Andrea Pisano، Francesco Talenti اشاره کرد. تاریخ گذاشتن اولین آجر این کلیسا به تاریخ 8 دسامبر 1296 برمی گردد که بعدها در تاریخ 25 مارس 1436 تویط پاپ Eugenius چهارم تقدیس شد.

بسیاری بر این اعتقاد هستند که مهمترین بخش کلیسا، گنید بزرگ آجری بر روی آن می باشد. گنبدی که بخش مرکزی کلیسا را به طور کامل پوشانده است. این گنبد به حدی بزرگ و جلب توجه کننده است که خود مردم آن را معادب کلیسا می دانند و این گنبد است که نزدشان محترم و برجسته شده است. در روزگاری که کلیسا را می ساخته اند همواره با این سوال مواجه بوده اند که چگونه فضاهای بزرگ داخلی این کلیسا را پوشاند. با خود گفته اند احتمالا در آینده تکنولوژی جدیدی این کارا را خواهد کرد. جالب است بدانید برای سالها این سالن بدون سف بوده تا اینکه این گنبد ساخته شد و بر روی فضاهای داخلی قرار گرفت و لقب بزرگترین گنبد زمان خود را در اختیار گرفت.

این که انگار حفره ای در دل سقف این کلیسا خالی بود، هرچه بیشتر می گذشت، بیشتر خودش را نشان می داد. نزولات جوی همچون باران های  زمستانی و آفتاب های تابستانی محراب کلیسا را خراب و خراب تر می کرد. از طرفی کسی هم نبود که ایده ای مطمئن برای پوشاندن این قسمت داشته باشند. ساخت کلیسا را در سال 1296 شروع کرده بودند و می بایست این گنبد به طرز عالی بر روی آن ساخته می شد تا نشان دهنده ی شکوه و رونق شهر فلورانس باشد. دهه ها گذشت و کسی ایده ی قابل اجرا برای پوشاندن این دهانه ی 45 متری در ارتفاع 55 متری نداشت. اگر به ابعاد توجه کنید، خیره کننده است.  آنچه در نقشه های کلیسا بود،از بکار بردن پشت بندهای معلق و طاق های نوک تیز که در سبک گوتیک استفاده می شد خودداری کرده اند. اینها ویژگی معماری شهرهای رقیب همچون میلان بود که دشمن قسم خورده ی فلورانس بودند. اما آیا گنبدی در آن حد عظیم می توانست بدون این ها دوام بیاورد و پایدار بماند. آیا می توانستند گنبد را بر روی پایه ای هشت ضلعی بسازند و آیا الوارهای کافی در توسکان برای این کار موجود بوده است؟! برای ساخت گنبد مسابقه ای بزرگ در فلورانس برگزار شد و از بسیاری معماران دعوت به عمل امد که در نهایت طرح فیلیپو برونلکسی در نهایت دقت و جزییات ساخته شد و تا کنون توانسته تمجید و تحسین جهانیان را به همراه داشته باشد.

یکی از کارهای مهیج و بی نظیری که در این کلیسا می توانید انجام بدهید رفتن به بالای گنبد و داشتن دیدی بی نظیر از کل شهر فلورانس است. تنها راهی که برای دیدن نقاشی های خیره کننده ی داخل گنبد وجود دارد این است که از گنبد بالا بروید و به تماشای فلورانس بپردازید. برای بالا رفتن باید از پله بالا بروید. نقاشی های بی نظیری از Vassari و شاگردش Frederico Zuccari در این کلیسا وجود دارد که مورد پاکسازی قرار گرفته اند و در نوع خود آثار بسیار با ارزشی می باشند.