سنت های زندگی در گلپایگان

سنت های زندگی در گلپایگان

ابزار خانه و زندگی سنتی در گلپایگان

قلیان - قلیان و نی قلیان - نی پیچ، سرقلیان، آتش گردان، جا تنباكو، ظرف، نم کردن تنباکو، کوزه قلیان، میانه، جام برنجی، پارچ مسی یا ورشوی آب و انبر کوچک جزء لوازم بود.

قبل منقل - اعیان و اشراف در مسافرت خارج از شهر و یا دعوت در منازل اشخاص معتبر، همراه خود گماشته ای به نام، (آبدار باشی) داشتند که متصدی تهیه و نگه داری و آماده کردن و تعارف قلیان به ارباب خود بود و لوازم مربوطه را در کیفی چرمی به نام قبل منقل جا می دادند و بر پهلوی پالان اسب یا الاغ می بستند، حتی زغال و تنوره سماور و ظرف مربوطه را هم همراه داشتند. برای وسایل چای استکان و نعلبکی و زیردستی و قندان - چای دان و بادبزن و دودکش دسته دار و برای روشن کردن زغال در قدیم (سنگ چخماق و سوته) که عبارت بود یک قطعه آهن و یک قطعه سنگ آتش زنه و مقداری پنبه یا کهنه سوخته که سريع الاشتعال بود و قدری زغال و تنباکو در جعبه ای می گذاشتند که «هزار بیشه» نامیده می شد.

سماور - در گذشته ی نه چندان دور چای به شکل همگانی وجود نداشت و در بسیاری از شهرها فقط قهوه از طریق کشورهای هندوستان و عربستان و یمن سواحل جنوبی کشور ایران وارد می گشت و طبعأ قهوه جوش - قهوه خوری و قهوه خانه هم پیدا شد. قهوه را بدون قند و شکر می خوردند و از فنجان های ظریف و کوچک استفاده می شد. بعد از اینکه کاشف السلطنه بذر چای را از چین یا هندوستان وارد ایران کرد (با پنهان کردن بذر چای در داخل عصای چوبی خود که میان آن را خالی کرده بود) و کشت و برداشت و استفاده از چای رایج شد و نوشیدن چای هم معمول گردید و سماور که اصلا كلمه روسی است از طریق بندر انزلی و رشت و باكو وارد کشور ایران شد و استفاده از آن مرسوم گردید. سماور و قوری و فنجان و استکان و نعلبکی و زیر دستی و قندان و چای دان پارچ آب جزء لوازم ضروری و حتمی خانه ها شده بود.

قند هم بعد در ایران معمول شد و سابقا در تهران - اصفهان و یزد شکر را در قطعه پارچه ای به شکل مخروط کوچک می پیچیدند و برای آنکه از هم نپاشد پارچه را مرطوب می کردند و نخ دور آن می بستند بعدها قند روسی و بلژیکی هم وارد تهران شد تا در زمان ناصرالدین شاه قاجار در جنوب شهر تهران در کهریزک کارخانه قند به کمک بلژیکی ها ایجاد شد.

ابزار کشاورزی و زراعت در گلپایگان

شخم زدن و خرمن کوبی به سبک سنتی توسط گاو نر (ورزو) و گاهی الاغ هنوز رواج دارد. نژاد حیوانات را در گلپایگان «شو» گویند از پرندگان، کبوتر چاهی و انواع کبوتر و گنجشک ملیچ و سیره و کبک و سینه سرخ، کلاغ جره و زاغ و کلاغ پنجه قرمز، و کلاغ عمری و انواع عقاب، باز، چرق، قوش و جغد قرقی وجود دارد.

گاو و گوساله، میش و بز و الاغ- به علت زندگی روستایی و کشاورزی همه کس سعی می نمود که حیوانات شیر ده نگه داری نماید؛ بنابراین وسعت و امکانات زندگی فرق می کرد. از شیر برای تهیه فرآورده های لبنی استفاده ی کامل می شد. نوع گاو بومی گلپایگان در ایران معروف و نژادی پر شیر و مقاوم و پر صرفه است. نژاد گاوهای خارجی نتوانست با نژاد بومی رقابت کند و البته اصلاح نژاد توسط اداره ی کشاورزی از سال های قبل رواج داشت و نسل جدید گاوهای پرورشی امروز وجود دارد.

مرغ و خروس - مرغ و خروس بومی و هفت رنگ بسیار زیبای گلپایگانی هم در همه ی منازل نگه داری می شد و از تخم مرغ هم استفاده ی غذایی و هم فروش می شد کشتن مرغ و خروس رسم نبود و گاهی اعیان در عیدها و میهمانی های مهم مرغ سر می بریدند جوجه کشی به طریقه ی محلی رواج داشت و نژاد پر تخم و خوش گوشت معروف به (وار) آن معروف و با اینکه مرغ خارجی هم وارد شده است لكن طعم مرغ و خروس بومی در ذائقه اهالی بی نهایت دلچسب است. جوجه خروس را در بعضی بیماری ها سوپ کرده و به بیماری دادند انواع مرغ لاری، مرخ چینی، مرغ کاکلی و مرغ سیاه در بسیاری خانه ها نگه داری می شود.

هرچون (افشان) خیش ولک و ماله صحرایی و بیل و کلنگ و دودمه و تبر و دوشاخه، و پالان و رکاب و تنگ و رانکی و دهنه و افسار و لوچک و لاک و ماله وقائمه خشت زنی و نردبان و یوغ و اشکیل و سازین و طناب و جوال و گوال و هور و غیره و گاهی هم ترازو و قپان سه پایه و میزان وزنه و کپه، وجین کنی، داس خاله و بعد چیل و تمن و غیره.