کشف آثار تاریخی دوران تیموریان در بازار حضرتی تهران

کشف آثار تاریخی دوران تیموریان در بازار حضرتی تهران

بازار حضرتی تهران در نزدیکی چهار راه مولوی تهران و بین میدان قیام و میدان محمدیه قرار دارد. به تازگی در یکی از مغازه های این بازار، سازه ‌هایی کشف کردند که متعلق به دوره ی تیموریان و حتی سلسله های قبل تر می باشد. این کشف، خیلی اتفاقی صورت گرفت و زمانی که عملیات خاک برداری در یکی از مغازه های این بازار در حال انجام بود، ناگهان کارگران تعدادی سفال و همچنین استخوان انسان مشاهده کردند و سریع عملیات را متوقف کردند و به مراجع مربوطه اطلاع دادند. اگر تمایل دارید از جزئیات ماجرا با خبر شوید، با آژانس چهارفصل همراه باشید.

آقای قدیر افروند یکی از باستان شناسان، در حوزه ی استان تهران هستند و ماجرا را این گونه تعریف می کنند: تقریبا دو هفته پیش، مهندس معمار زاده با من تماس گرفتند و اطلاع دادند که مهندس حاتمی شهردار ناحیه ی مربوطه، ساخت و ساز مغازه‌ ای در بازار حضرتی تهران را متوقف کرده است. وقتی دلیلش را پرسیدم: خبر از کشف تعدادی سفال و استخوان، توسط کارگران را دادند. بعد از آن، مسولان مربوطه به همراه نیروی انتظامی به محل رفتند و آثار کشف شده را توقیف و به حوزه ی قضایی ارسال کردند. این ماجرا، سر و صدا زیادی کرد و سوال هایی در مورد مبدا تاریخی تهران و سابقه ی سکونت در آن به وجود آورد. البته در سال 93، نزدیک به به بازار صندوق‌ سازان و خیابان اردستانی، تحقیق هایی صورت گرفت که منجر به کشف لایه‌ های پیش از تاریخ فعلی تهران شد و به همین دلیل آقای افروند، وارد قضیه بازار حضرتی تهران شدند. بعد از بررسی های انجام شده، نامه ‌ای به شهرداری تهران نوشتند و در نتیجه کار ساختمان سازی متوقف شد.

بعد از توجیه کردن مالک و اجازه گرفتن برای بررسی هایی بیشتر، تیم باستان شناسی وارد عمل شدند تا اقدامات پژوهشی و باستان ‌شناسی بیشتری بر روی زیر ساخت این بنا انجام شود. بعد از گرفتن مجوزهای لازم، چهارشنبه هفته پیش، تحقیقات بر روی آثار کشف شده در بازار حضرتی تهران و مغازه ی مذکور را آغاز کرد. به دلیل اینکه حفاری های ادراه فاضلاب در فروردین سال ۹۳ در بازار صندوق ‌سازان تهران، منجر به کشف سفال ‌هایی با قدمتی حدود ۷ هزار سال به همراه اسکلت زن ۷ هزار ساله ای، شد؛ تیم باستان شناسی و آقای افروند سعی کردند، حداکثر تلاش خودشان را به کار ببرند تا آسیبی به لایه‌ های قدیمی دوره قاجاری و صفوی وارد نشود و چیزی از بین نرود.

البته شرایط نامطلوبی برای بررسی های تیم باستان شناسی وجود داشت. به همین دلیل مالک با همکاری شهرداری ناحیه، نسبت به مقاوم ‌سازی بستر مغازه ی خود اقدام کرد تا به اینگونه مسیر برای بررسی های بیشتر میسر شود. بعد از کاوش تیم باستان شناسان، ابتدا موزاییک ‌هایی متعلق به سال هایی بین دهه های ۴۰ و ۵۰ و دوره ی پهلوی و سپس نیز آجرهایی متعلق به دوره ی قاجار در مرکز ترانشه کشف شد. اگر  با اصطلاح ترانشه آشنا نیستید، باید بگوییم که ترانشه، به فرورفتگی ‌های مصنوعی یا طبیعی در سطح زمین گفته می‌ شود که ژرفای آن‌ ها، از پهنایشان بیشتر و پهنای آن‌ ها از درازایشان بسیار کمتر است. ترانشه ها در بررسی ‌های باستان ‌شناسی کاربرد بسیار زیادی دارند. آقای قدیر افروند در ادامه می گوید که وقتی به این آثار آجری رسیدیم، حدس و گمان زنی هایی زده شد که در دوره ی قاجار و صفوی و احیاناً تیموری چه بر سر تهران آمده است و چه آثار و بقایایی در نهات به دست می ‌آید. بعد از بررسی های انجام شده، متوجه شدیم که این دیوار متعلق به دوره ی صفوی است، البته در کف آن، بقایای آجری دیگری را مشاهده کردیم و باز هم برایمان سوال پیش آمد که آیا این بقایا می ‌توانند متعلق به دوره تیموری باشند.

تیم باستان شناسی، هنوز  بر روی این مغازه کار می کنند و امیدوارند تا با همکاری میراث فرهنگی و همچنین شهرداری تهران، بتوانند همچنان به کشفیات خود ادامه دهند؛ زیرا آن ها در کمتر از ۱ هفته توانسته اند، به این کشفیات بزرگ و عظیم برسند و به همین دلیل هم، خواستار توجه بیشتر بر روی زیر ساخت های این قسمت هستند. در واقع کشف این سازه ها، می ‌تواند نخستین نمونه از ساختار تاریخی شهر تهران باشد. با توجه به این که این کشف تاریخی در بازار حضرتی تهران رخ داده است و تا قبل از آن، همه تاریخ تهران را به دوره ی قاجار نسبت می داده اند، این کشف می تواند افق جدیدی از تاریخ شهر تهران باشد. در آخر آقای افروند گفتند: قبل از این کشف، ما دلیل ممنوعیت احداث زیر زمین در منطقه تاریخی را نمی دانستیم. اما الان دلیل آن را متوجه شدیم. در کاوش های انجام شده، علاوه بر کشف آثار دوره ی صفوی و تیموری، آثاری بسیار غنی از دوران پیش از تاریخ تهران در دوران نوسنگی بدون سفال تا نوسنگی با سفال و نوسنگی و شهرنشینی هم پیدا شد. با توجه به  اطلاعاتی که بدست آوردیم، جدول گاهنگاری شهر تهران از امروز تا دوران نو سنگی بدون سفال، در حال تکمیل شدن است. هزاره ی اول در قیطریه و جاهای دیگر هم کشف شده که در حال بررسی است.