معرفی وضعیت و تم رهایی از میان وضعیت های مختلف درام

معرفی وضعیت و تم رهایی از میان وضعیت های مختلف درام

تم رهایی یکی دیگر از وضعیت هایی است که در درام خیلی زیاد به آن پرداخته شده است. قطعا فیلم های زیادی را میتوان برای مثال نام برد: رهایی از شاوشنگ، سریال فرار از زندان، پرواز بر فراز آشیانه فاخته و بسیاری آثار دیگر که همگی به رهایی و رستگاری شخصیت می پردازند. عوامل اصلی این وضعیت این موارد هستند: نگون بختی، تهدید کنندگی و منجی.

این وضعیت به نوعی عکس وضعیت اول است: در وضعیت اول، نگون بخت به قدرتی نامصمم پناه می برد، اما در این وضعیت یک حامی غیر منتظره به میل خود ناگهان به نجات شخص ناامید و درمانده می آید.

الف. ظهور منجی برای نجات یک محکوم: نمونه های کامل: آندرومد اثر سوفوکل، اورپید و کرنی. بازی سن نیکلا اثر ژان بادل. نمونه های جزئی: اولین پرده لوهنگوین اثر تانکرد، نقش ارباب گل در دست دانیل و سوزانا، دو نمونه نشان می دهد که شرف و اعتبار نگون بخت در خطر است. نمونه های متعدد از شوالیه گری هم همین طور است. نمونه هزل: دن کیشوت. نمونه آشنا: معاضدت قضایی. پایان ریش آبی.

ب. فرزندانی که پدرانشان را از تخت سلطنت به زیر می کشند. پله ئوس اثر سوفوکل. آنتی پو ایر اورپید. نمونه هایی که فرزندان توسط پدران طرد شده اند: تایرو اثر سوفوکل. کلا علاقه سوفوکل به داستانهایی که در آنها فرزندان نقش منجی را بازی می کنند و عدالت را برقرار می سازنتد طعنه تلخی به سرنوشت خود شاعر در سنین پیری است.

نجات گرفتار به دست دوستان یا بیگانگانی که مدیون مهمان نوازی و احسان او هستند: نمونه ها: اون ئوس، لولاس اثر سوفوکول. نمونه جزئی: اوست اثر اورپید.

با نگاهی سطحی به این دسته بندی در می یابیم که نویسندگان ما هم چه چیزهایی را می توانند از این وضعیت استخراج کنند. برای ما، وضعیت دوم، باید صرفا به این دلیل جالب باشد که در دو هزار و چند صد سال پیش بشر برای یک بار به داستان نجات دهنده گوش داد و از آن زمان تا کنون  به خاطر آن رنج برده، عشق ورزیده، گریسته و لذت برده است. همچنین این وضعیت بر مبنای شوالیه گری یا قهرمان پروری فردی و اولیه قرون وسطی است و در مفهوم ملی آن مبنای انقلاب فرانسه است. به رغم همه اینها در هنر به این وضعیت کمتر اندیشیده شده است. به جز دن کیشوت اثر سروانتس و درخشش زره نقره ای لوهن گرین.

اما در سینما به این دلیل که بسیار به عصر ما نزدیک تر است و کلا از عمر این هنر، حدود صد و بیست سال می گذرد، در نتیجه داستان هایی که خلق شده توسط سینما، بیشتر به طرز فکر و حالت و احساس ما نزدیک تر است تا آثار و نمایش نامه هایی که دو هزار سال پیش خلق شده است. در فیلم رهایی از شاوشنک، موضوع رهایی و آزادی به قدری پر رنگ و مهم است که حتی در اسم این فیلم نیز از واژه رهایی استفاده شده است. داستان این فیلم به شخصیتی بنام اندی دوفرین می پردازد که به دلیل اینکه همسرش توسط شخص دیگری کشته شده است، به ناعدالتی به زندان می افتد. نام زندان هم زندان شاوشنک است. در واقع همسر دوفرین با مرد دیگری ارتباط داشته و در شبی که آن دو با هم هستند، یک فراری از زندان به خانه آنها رفته و زن و معشوق او را می کشد. اما دادگاه خیال می کند که اندی به خاطر انتقام گرفتن از زن خائن خویش، او را کشته است. اندی به زندان میرود و در سالها بعد تازه متوجه می شود که مدرکی پیدا کرده و بر اساس شهادت  یک نفر میتواند ثابت کند که او بی گناه است و شخص دیگری عمل قتل را انجام داده است. اندی حدودا بیست و پنج سال را در زندان می گذراند و در تک به تک این روزها، برای آزادی خود تلاش میکند. یعنی به اندازه بیست و پنج تا 365 روز او ثانیه به ثانیه و دقیقه به دقیقه و روز به روز فقط به آزادی فکر میکند و به همین دلیل است که این فیلم، بارزترین مصداق برای تم و وضعیت رهایی و آزادی است.

عموما فیلم هایی که به موضوع زندان و فرار از زندان می پردازند فیلم های جذاب و پر مخاطبی هستند. همه ما آدم ها میتوانیم به راحتی به شخصیتی که در زندان است و برای آزادی خود تلاش می کند همذات پنداری کنیم. هر تلاشی که او برای فرار و آزادی میکند و هر رنجی که در این مسیر متحمل میشود را به خوبی درک میکنیم. تمامی ما و هر یک به نوعی اسیر و زندانی هستیم. شاید ما در یک زندان اسیر نشده باشیم و در خانه خود مشغول زندگی کردن باشیم و به ظاهر از آزادی خود لذت می بریم. اما به قدری خود را اسیر عادات، تفکرات اشتباه و سبک نامناسب زندگی کرده ایم که حتی برای یک روز هم نمی توانیم جور دیگری زندگی کنیم یا فکر کنیم یا عاداتمان را کنار بگذاریم. همین سبک زندگی ما که بر اساس زندان وارگی بنا شده باعث می شود که خیلی با همان فردی هم که بیست و پنج اسل که زندانی است تفاوتی نکنیم. این سبک زندگی مشابه باعث همذات پنداری ویژه ما با او می شود. حالا با توجه به این نقاط مشترک، اگر شخصیت اصلی چنین فیلمی موفق شود که از زندان فرار کند و طعم رهایی را بچشد، ما نیز انگار پیش خود به این ایده فکر می کنیم که شاید ما هم بتوانیم خود را از شر اسارت و وابستگی رها کنیم و آزادانه زندگی نماییم. بسیاری از افراد بوده اند که پس از تماشای فیلمی مانند رهایی از شاوشنگ، تصمیم به ترک سیگار یا ترک مواد مخدر گرفته اند. رهایی برای عموم آدم ها می تواند یک آرزوی بزرگ باشد. حالا هر کس دلش می خواهد از چیز خاصی آزاد و رها شود. فیلم دیگری هم که میتوانم برای این تم مثال بزنم، فیلم پرواز بر فراز آشیانه فاخته است. در یک بیمارستان روانی یک پرستار دیکتاتور وجود دارد که بیماران را طبق اصول خودش نگاه داشته است. حالا مردی وارد بیمارستان می شود و به آنها می فهماند که آنها در واقع زندانی این پرستار هستند. او تا پایان فیلم تلاش میکند تا آنها را آزاد کند تا طعم رهایی را بچشند.