معماری ایوان های تالار گنجینه

معماری ایوان های تالار گنجینه

در گوشه شمال خاوری حیاط، یک ردیف ناودان یا آب ریز سنگی در نزدیکی دیوار خاوری ایوان ۱۹ و موازی با لبه ایوان قرار دارد. این آبریزها سه سانتی متر بالاتر از رویه بالایی دو سنگ چهار گوشه است که هنوز در جای اصلی خود به جا مانده است. آبریزهای مزبور را با لایه ای از آهک سفید نزدیک به خاکستری یا ساروج به تناوری پنج میلی متر به هم پیوست کرده اند و پوششی از همین لایه در سوی باختری سنگ باختری نشانه آن است که دست کم یک سنگ دیگر در این جا قرار داشته است.

نوک این سنگ ها که بر نشان روانی آب ساییده شده است آهنگ از ساختن آنها را روشن می نماید. بی تردید روی آنها ناودان قرار داشته است. رنگ آنها سفید نزدیک به خاکستری است که با سنگ آهک خاکستری که بر ساخته برای ساختن پایه ستون و بخش های سنگی ساختمان تخت جمشید به کار می برده اند ناهمگون است. پاره های سنگ سفید که در پهنه حیاط پراکنده بود از آن همین آبریزها و ناودان ها بوده است. کانال آبی که برای بیرون رفتن آب حیاط به کار می رفته در ایوان تخت جمشید شیراز، خزانه، ویژگی های ساختمانی و آب رودها شرح داده شده است.

پاره های سه شال ستون سنگی گرد از یک قالب نیز در پهنه حیاط قرار داشت که یکی از آن ها کوچک تر از آن است که اندازه اصلی آن شود. دو پاره دیگر، یکی نزدیک به ایوان ۱۹ و دیگری در نیمه جنوبی حیاط همانند یک دیگرند و در زیر ستون هایی که کرانه (قطر) آنها بیش از ۴۱ تا ۴۲ سانتی متر نبود، قرار داشت. شماری شال ستون از سنگ سفید که در گوشه جنوب باختری ایوان ۲۰ به پهلو بر سینه دیوار افتاده بود. ستون کوچکی را به کرانه ۴۱ سانتی متر نگاه می داشته است، در حالی که کرانه ستون های ایوان در مرز ۵۷ سانتی متر بود. اشمیت می گوید: ما نتوانستیم روشن کنیم که جای اصلی این گونه ستون های کوچک در کجا بوده است.

پایه ستون های ایوان که دارای شال گرد روی زیر ستون شش رویه برابر (مکعب) می باشد همانندی بسیار با پایه ستون های ایوان های حیاط ۲۹ است. در ایوان های حیاط ۱۷ دست کم پنج شال ستون گم شده است و گمان می رود آن ها را پس از ویرانی دیستک از جای خود برداشته باشند. شال ستون قرار گرفته در پایانه خاوری ایوان ۲۱ در میان خاک به بلندی / ۳۳ سانتی متر روی گوشه پایه چهار گوشه سنگی ستون به گونه واژگون قرار داشت. همه پایه های چهار گوشه ستون ها در جای اصلی خود پیدا شد، ولی برخی از آن ها شکسته و دارای ترک بود. بلندی بخش بالای پایه ستون های چهار گوش که درازی هر پهلوی آن /۷۳ سانتی متر است نسبت به کف ساختمان گوناگون است: در ایوان شماره ۱۸ بین ۱۵ تا ۱۶ سانتی متر، در ایوان شماره ۱۹ بین دو تا هفت سانتی متر، در ایوان شماره ۲۰ بین ۷ تا ۱۲ سانتی متر و در ایوان ۲۱ بین ۱۱ تا ۱۳ سانتی متر است.