باغ گنبد سبز قم

باغ گنبد سبز قم

یکی از کوچک ترین استان های ایران، استان قم است که به عنوان شاهراه ارتباطی نیز محسوب می شود. یعنی مسافران و گردشگران داخلی معمولا برای رسیدن به هر مقصدی باید از قم عبور کنند. از طرفی قم، به عنوان دومین مقصد گردشگری مذهبی ایران نیز به شمار می رود. همین موضوعات باعث شده است که سالانه مسافران زیادی به قم سفر کنند.

قم شهری کویری است که در نزدیکی تهران واقع شده است و آب و هوایی گرم و خشک دارد. در این شهر حرم حضرت معصومه (س) و مسجد مقدس جمکران واقع شده است. این دو مکان مقدس سالانه زائران زیادی را به سوی خود کشیده و باعث رونق گردشگری مذهبی در شهر قم و شهرت این شهر شده اند. علاوه بر این ها قم شهری کهن و تاریخی محسوب می شود که آثار تاریخی زیادی را در خود جای داده است. یکی از این آثار تاریخی مقابر گنبد سبز است.

باغ گنبد سبز در شرق شهر قم و در خیابان انقلاب واقع شده است. این باغ در مجاورت گلزار شهدای قم است و به دروازه کاشان نیز مشهور است. در واقع باغ گنبد سبز شامل سه اثر تاریخی با سه گنبد می شود که قدمت آن ها به قرن هشتم هجری می رسد. این مجموعه هم اکنون به عناوین گوناگونی شهرت یافته اند که از جمله ی آن ها می توان به مقابر دروازه کاشان، برج آرامگاهی گنبد سبز و مقابر باغ گنبد سبز اشاره کرد. این مقابر در واقع محل دفن دو تن از حاکمان شهر قم از خاندان صفی است. در واقع با توجه به اسناد تاریخی و کتیبه های موجود مشخص شده است که دو گنبد از این سه گنبد، محل دفن خواجه اصیل الدین و خواجه علی صفی است. اما متاسفانه مشخص نیست که سومین گنبد متعلق به چه کسی است چرا که کتیبه ی آن از بین رفته است. اما به علت شباهت های گنبدها و زمان ساخت آن ها، حدس زده می شود که هر سه گنبد متعلق به خانواده ی صفی می باشد. بر طبق اسناد تاریخی خواجه علی صفی که یکی از این سه گنبد سبز، محل دفن اوست، جز اولین حاکمانی هستند که فرمانروایی قم را بر عهده داشته اند.

مهم ترین ویژگی این گنبدها، علاوه بر قدمت زیادشان، معماری خاص آن ها است که یکی از کم نظیرترین معماری های اسلامی است. در این بناها گچ بری های زیبایی به کار رفته است که بسیار تحسین برانگیز هستند و بر اهمیت بنا افزوده اند. زیبایی این گچ بری ها به قدری زیاد است که می تواند نظر هر بیننده ی عامی را نیز به خود جلب کند و این موضوع نشان دهنده ی هنر بی نظیر استادهای معماری، گچ بری و کاشی کاری اسلامی دارد.

ظاهر هر یک از این گنبدها نیز بسیار خاص بوده و به صورت مخروطی شکل هستند. هر یک از این گنبدهای سبز رنگ نیز بر روی بدنه ای استوانه ای شکل و دوازده وجهی قرار گرفته اند. جالب این که این عمارت از خارج به صورت 12 ضلعی منتظم و از داخل به صورت 8 ضلعی منتظم ساخته شده اند. متاسفانه به دلیل این که این گنبدها و بدنه ی آن ها تنها از آجر ساخته شده اند، در طول سالیان دراز بارها آسیب دیده و بخش هایی از آن ها از بین رفته اند. اما تعمیرات و بازسازی های زیادی نیز در آن ها صورت گرفته است و برای حفظ آن ها که بخشی از تمدن و فرهنگ شهر قم هستند، کوشش زیادی می شود.

هر یک از این سه گنبد، که به نام های گنبد شمالی، گنبد جنوبی و گنبد مرکزی نیز معروف شده اند، تفاوت های جزئی در ارتفاع بنا، تعداد اضلاع بدنه و گنبد خود دارند که آن ها را از هم متمایز ساخته است. به طور کلی مجموعه ی این مقبره ها و گنبدها به دلایل مختلف باستان شناسی، تاریخی و معماری از اهمیت ویژه ای در نزد کارشناسان باستان شناسی و معماری برخوردارند و بازدید از آن ها می تواند برای علاقمندان به این دو حوزه ی تخصصی بسیار جالب باشد. بنابراین اگر به شهر قم سفر کردید، حتما بازدید از مجموعه ی مقابر گنبد سبز را در برنامه ی سفر خود بگنجانید و از زیبایی این بناها و هنر بی نظیر سازندگان آن ها لذت ببرید.