معرفی قلعه های باستانی گلپایگان

معرفی قلعه های باستانی گلپایگان

قلعه باقرخان

در شمال شرقی گلپایگان و در دشت اباعبدالله قلعه ای وجود داشت که در جنگ ها مورد استفاده قرار می گرفت و به مرور ایام خراب گردید. یک بار هم در دوران حکومت حیدرقلی میرزا تجدید بنا شد ولی در سال ۱۳۰۷ هجری قمری دوباره خراب گردید و دیگر قابل تعمیر نبود و به تدریج تبدیل به محل کشت و زرع شد ولی آثار آن هنوز برجاست، با قرخان از سواران دلاور و سر کردہ فوج گلپایگان بود و در جریان جنگ مهرعلی خان تکلو سپهسالار زند، قاسم خان گلپایگانی فرمانده فوج و ساكن قلعه بود.

قلعه اديب معروف به پشت بارو

در شرق شهر که زمین های زراعتی از آن جا شروع می شد قلعه ای با دیوارهای گلی بسیار ضخیم وجود داشت که باروی شهر محسوب می شد و در داخل آن خانوارهای زیادی زندگی می کردند. که به تدریج تخریب و از تعمیر آن عمدا خودداری شد و کم کم دیوارها را خراب و در آن خانه سازی و مقداری هم کشت و زرع می شود آثاری از آن هنوز برجاست.

قلعه قدسی

در جنوب شرقی و در کنار (جوق ونو وآ) قلعه قدیمی و مستحکمی با برج و بارو و مزغل و دیوارهای گلی بسیار ضخیم وجود داشت که تا قبل از انقلاب هم آثار آن و بعضی از دیوارهای بر پا بوده که در جریان امتداد خیابان گوگد و جاده آسفالته توسط مالکان تخریب و تبدیل به خانه و مسکن گردید.

قلعه سر رباطان يا قلعه خوانین

در راه بین شهر و رباطات قلعه ای نه چندان قدیمی که شاید جلوتر از عهد زندیه نباشد وجود دارد که هنوز هم دیوارها و برج های آن برپاست ولی از داخل تخریب وتبدیل و تقسیم به منازل مسکونی گردیده است. در ایام جنگ های زندیه ولرهای بختیاری و حمله آنان به شهر گلپایگان محل دفاع توسط خوانین رباط بوده است.

قلعه اسفنجه

در سه کیلومتری غرب گلپایگان در روستای اسفنجه قلعه ی کوچکی هست که محل سکونت خانواده مرحوم حاجی خان سهرابی است و به تدریج از حالت بسته و محفوظ خارج گردیده است.

قلعه گبری

در ساحل شمال غربی دشت گلپایگان، یا دست چپ ورودی به پل قاضی زاهد از شهر تپه خاکی نیمه مرتفعی وجود داشت که آثار دیواره های آن تا سال های قبل مشاهده می شد و بین اهالی به قلعه گبری معروف است که گویا مربوط به بقایای دوران ساسانیان و مجتمع سکونتی زردتشتیان بوده است که در اثر بی توجهی باستان شناسی تخریب و خاک و هوار آن برای مصارف کود کشاورزی به نقاط دیگر دشت حمل شد.

قلعه رکابدار

قلعه دیگری در رکابدار هست که محل تقسیم آب رودخانه در جوی های سنتی و نهرهای معروف روستاها و رباطات و دهات است. در سال های ناامنی حدود ۱۲۹۰ خورشیدی که گلپایگان مورد هجوم و غارت علی قلی لر و رجب علی دزد غارت گر قرار گرفت، قادر به مقاومت در مقابل مهاجمین نشد و ویران گردید.

قلعه اختخوان

در روستای اختخوان که در غرب گلپایگان و هم اینک دریاچه سد می باشد قلعه ای در تپه ای مرتفع و مشرف به رودخانه وجود داشت، که محل سکونت روستاییان بوده - در سال احداث سد و ایجاد دریاچه پشت آن به زیر آب رفت. بعد روستای عباس آباد توسعه یافت و اهالی اختخوان در آن سکنی گزیدند.

قلعه حسن فلک

در ارتفاعات کوه انگشت لیس و تقریبا نیمه راه خمین - گلپایگان از طریق ارتفاعات کوه الوند و عبور از گردنه حسن فلک به قلعه ای می رسیم به همین نام که سابقه تاریخی حتی قبل از زندیه دارد و اکثر جهانگردان و مسافران که سفرنامه یا خاطرات خود را در سفر به کمره و گلپایگان نوشته اند از آن یاد نموده اند و به علت ناامنی و دزدگاه بودن همیشه خاطره ای در ذهن مسافران داشته است و رباط آزیلیا و شم دلال که مشرف به شهر گلپایگان است بعد از این محل واقع گردیده است و راه قافله رو قدیم بوده است.

قلعه حسن آباد

در جنوب گلپایگان و شاید جنوب شرقی بین گلپایگان و وانشان قلعه ای هست که هم اکنون برپاست و در ایام زندیه هم وجود داشته است و برای حفاظت روستاها و جلوگیری از حملة لرها و غیره احداث شده بود که توسط مرحوم حسن خان سهام خوانساری تعمیر کلی شد و محل سکونت خانواده او بود که به وارثان رسیده است.

قلعه وداغ

بین روستای بزرگ کنجدجان و موته در مسیر جاده آسفالته - دلیجان - موته به گلپایگان که از کنار تنها معدن طلای ایران که هم اینک در حال استخراج طلا از آن هستند و دشت وسیعی است - دهکده بزرگ و آبادی به نام وداغ وجود دارد که دارای ۱۲ رشته قنات سنگ چین و آب فراوان و خاک حاصل خیز است و در زمان قاجاریه در اختیار امیر مفخم بختیاری (فاتح تهران در جنگ مشروطه) و بعد فرزند کوچکش امیربختیار قرار گرفت در جریان کودتای امریکایی ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ خورشیدی تیمور بختیار که بعد به درجه سپهبدی رسید و فرمانده لشگر گارد بود از عموی خود امیربختیار خریداری کرد و با استفاده از ماشین آلات راه سازی و دستگاه های مهندسی لشگر گارد جاده وسیع و با اسلوب فنی ایجاد کرد و حتی فرودگاه هم در آن ساخت و اولین کشت و صنعت را با کمک مهندسان کشاورزی ایتالیایی در آن بوجود آورد که بعد از جریان اصلاحات اراضی اولین شرکت تعاونی روستایی ایران در آن پیاده شد و در دوران انقلاب اسلامی تقسیم اراضی و شرکت تعاونی به شکل دیگر دائر شده است.

قلعه و قبرستان قاضی زاهد

در شمال شهر گلپایگان و ساحل شمالی رودخانه تا دامنه کوه الوند گورستان قدیم شهر قرار دارد و سنگ قبرهای قدیمی تا دوران صفویه در آن هست، در زمان حاجی میرزا آقاسی صدراعظم محمد شاه قاجار، قلعه ای در آن احداث گردید و رشته قناتی هم احداث شد و داستان معروف مقتی (چاه کن که از سختی کار و به آب نرسیدن قنات شکوه و شکایت در ته چاه با خود می کرد و میرزا آقاسی در بالای چاه شنید و گفت: اگر آب ندارد برای تو که نان دارد). را مربوط به این قنات می دانند.