درخت خونبار در قزوین

درخت خونبار زرآباد الموت

در منطقه الموت شرقی از توابع استان قزوین در روستای زرآباد درخت چنار قدیمی و تنومندی وجود دارد که در اتفاقی نادر همه ساله در ماه محرم کانون توجه عزادران حسینی قرار می گیرد. ریشه شهر قزوین متعلق به دوره ساسانی است که تحت فرمان شاپور شکوفا شد. درخت زرآباد که به درخت خونبار زرآباد شهرت یافته در کنار امامزاده علی اصغر قرار دارد که سالهاست در سحرگاه روز عاشورا از تنه ی آن صمغی مانند خون جاری می شود که حیرت همگان را برانگیخته است. اهالی روستای زرآباد اعتقاد دارند که از این درخت هر ساله در زمان اذان صبح روز عاشورا خون، و یا مایع سرخ رنگی شبیه خون و خونابه تراوش می‌شود که آزمایش انجام گرفته مشخص کرده، ماده ترشح شده از درخت چنار ماهیت خون ندارد، بلکه ماده صمغ گونه ای است که بر خلاف سایر صمغ‌ و شیره درختان پس از جریان یافتن، خشک می‌شود. این درخت با ۱۰ متر قطر و ۳۰ متر ارتفاع دارای قداست خاصی در بین اهالی روستای زرآباد است و هر ساله به محل تجمع زوار و عاشقان اهل بیت تبدیل می شود.

به اعتقاد اهالی این روستا و طبق روایات شنیده شده و نقل شده از گذشتگان، درخت کهنسال و مقدس زرآباد در روز عاشورای سال ۶۱ هجری قمری که شهادت امام حسین (ع) به وقوع پیوست و خون مقدس حضرتش دشت کربلا را گلگون کرد، میزبان یکی از مرغانی بود که از سوی خداوند مأمور شده بودند تا با آغشته کردن خود به خون سیدالشهدا پیام سرخ شهدای کربلا را به سراسر جهان برسانند و یکی از آن مرغان به این دیار آمده و با پرهای خونین خود بر روی شاخسارهای درخت چنار (روستای زرآباد) نشسته و از آن پس در روز عاشورا این خون در سوگ آن حضرت جاری می شود. تبارشناسی پدیده چنار خون‌بار نشان می‌دهد که سابقه تاریخی این موضوع به دوره صفویه برمی‌گردد. اسناد مکتوب که همگی آنها به دوران قاجار تعلق دارد، حاکی از شهرت پدیده چنارِ خون‌بار در دوران صفویه به‌ویژه در عصر شاه ‌سلطان حسین است. جواد حضرتی پژوهشگر و مدیرکل میراث فرهنگی قزوین در گفتگو با خبرنگار مهر این پدیده را از رویدادهای عجیب و نادر می داند و هر چند معتقد است باید آن را مورد بررسی بیشتر قرار داد.

حضرتی اظهار می دارد: با این که ماه های قمری در هر سال تغییر می کنند اما تراوش ماده ای سرخ رنگ از درخت چنار در روستای زرآباد به ویژه در ایام سرد سال از عجایب است. وی بیان کرد: گاهی سرمای این منطقه در این ایام تا چند درجه زیر صفر هم می رسد و طبیعت درخت ایجاب می کند این صمغ و مایع در روزهای گرم تراوش کند اما بدون استثنا در این ایام که فصل سرد منطقه الموت است ما را به فکر وا می دارد. مدیرکل میراث فرهنگی استان قزوین گفت: خارج شدن مایع سرخ رنگ شبیه خون همه ساله در شب عاشورا و یا صبح آن روز اتفاق می افتد و این امر باعث شده تا عزاداران در این زمان در نزدیکی درخت که در محوطه امامزاده زرآباد قرار دارد میزبان خیل عزاداران و سوگواران باشد و با احترام به این ایام به نظر می رسد برای اظهارنظر قطعی در مورد این پدیده باید تحقیقات بیشتری از سوی کارشناسان دینی و علمی صورت گیرد.

جالب است، گردش ماه‌های قمری هم برای این درخت  تفاوتی نمی‌کند، محرم با بوی بهار، با گرمای تابستان و حتی سوز و سرمای پاییز و زمستان تفاوتی ندارد، گویی تسکین غم بزرگ ارباب را چاره‌ای جز باریدن نمی‌یابد. در اين‌باره، اسدالله بيرانوند ، مديركل ميراث فرهنگي و گردشگري استان قزوين بيان كرد:‌ در نزديكی سحرگاه روز عاشورا، صمغی قرمز رنگ شبيه خون از اين درخت خارج مي‌شود كه آزمايش‌هایی هم روی آن انجام شده است. البته هيچ‌كدام از آزمايش‌ها با وجود مشاهده‌ی تركيبات مشابه خون در اين صمغ‌، اين مسأله را تأييد نكرده‌اند كه اين مايع، به خون انسان مربوط می شود.

او با اشاره به قدمت بيش از 600 سال دو درخت چناري كه درهم تنيده شده‌اند،‌ افزود:‌ هر سال در روزهاي عزاداری ماه محرم، بيش از 10هزار نفر در اين محل حضور مي‌يابند و امكانات لازم و مهمانسرا نيز برای آن‌ها فراهم مي‌شود. همچنين فاطمه آسيابان‌ها ـ مدير روابط عمومي اين اداره‌ي كل ـ كه دو سال شاهد اين ماجرا بوده است، با اشاره به اين‌كه مردم معتقدند، اتفاق‌هایی در روز عاشورا براي اين درخت رخ می دهد، گفت: پس از پايان مراسم عزاداری و سينه‌زنی در روز تاسوعا، جمعيت حاضر در امامزاده، سحرگاه روز عاشورا دور درخت جمع مي‌شوند و به خواندن مرثيه و عزاداری می پردازند. در اين زمان، صمغ قرمز رنگی از برخی شاخه‌های اين درخت چنار به آرامی شروع به تراوش می كند. اين اتفاق تا ظهر روز عاشورا ادامه دارد و پس از آن، اين شاخه‌ها خشك مي‌شوند.

او بيان كرد: نكته‌ي جالب اين است كه اين مايع فقط روز عاشورا از درخت خارج مي‌شود، يعنی با توجه به متفاوت بودن سال‌های هجری شمسی و هجری قمری، اين اتفاق درست در روز دهم ماه محرم رخ می دهد. وی افزود: وجود اين درخت كه به يكي از جاذبه‌های گردشگری و مذهبی استان قزوين تبديل شده است، هر سال در ماه محرم گردشگران زيادی را از كشورهاي مسلمان مانند عراق و سوريه و حتی برخی از كشورهای اروپايي به اين محل می كشاند.